Blade Runner 2049 : ชีวิตเราเกิดมาเพื่ออะไร?

คำเตือน : สปอยล์เนื้อหาส่วนสำคัญทั้งหมด
ทั้ง Blade Runner ภาคแรก และ Blade Runner 2049 นะครับ

ใครยังไม่ได้ดู แนะนำให้ไปดูมาก่อน
ใครดูแล้วเรามาคุยกัน อาจจะได้แง่คิดหรือมุมมองใหม่ๆ
หรือทำให้เข้าใจมากขึ้นครับ

มนุษย์เทียม (Replicant) เกิดมาเพื่ออะไร?

ตั้งแต่ภาคแรก มนุษย์เทียมถูกสร้างขึ้นเพื่อทำงานที่มนุษย์ไม่อยากทำ
มนุษย์เทียมมีหน้าที่ต้องทำตามคำสั่งของมนุษย์
เมื่อควบคุมความคิดไม่ได้ ก็กำหนดวันหมดอายุของมนุษย์เทียมไว้ซะเลย
ช่วงชีวิตสั้น จะได้ควบคุมง่าย ถ้าคุมไม่ได้ก็รีบๆตายไปซะ จะได้ไม่เป็นภัย

นั่นจึงทำให้เกิดการต่อต้านจากมนุษย์เทียมขึ้น
เพื่อปลดแอกความไม่เท่าเทียมนี้
หากมองในบริบทสังคมมนุษย์
อาจจะเป็นการเปรียบเปรยกับความไม่เท่าเทียมกัน
ทางเชื้อชาติ สีผิว เพศ ศาสนา และอื่นๆ

มนุษย์เทียมเองก็มีความรู้สึกนึกคิดไม่แตกต่างจากมนุษย์คนหนึ่ง
นั่นทำให้เกิดคณะปฏิวัติมนุษย์เทียมขึ้น

ในขณะที่มุมมองของวอลเลสผู้สร้างสรรค์ในปี 2049
มองมนุษย์เทียมไม่ต่างจากเครื่องจักร หรือเครื่องมือที่มีไว้ใช้ทำเงินเท่านั้น
จึงได้ออกแบบมนุษย์เทียมรุ่นใหม่ ให้เชื่อฟังเท่านั้น

นอกจากนี้วอลเลสยังมองว่า
การขยายเผ่าพันธุ์ของมนุษย์เทียมได้เอง
เป็นสิ่งที่จะทำเงินได้มาก
เพราะเป็นการเพิ่มปริมาณมนุษย์เทียมอย่างรวดเร็ว

หากมองในแง่ธุรกิจก็คงใช่เลย แต่นั่นหมายความว่ามนุษย์เทียมไม่ได้มีชีวิตจิตใจหรือคุณค่าอันใดมากไปกว่าตัวทำเงินให้วอลเลส

แต่ตลอดทั้งเรื่องเราจะพบว่า
มนุษย์เทียมต่างก็แสวงหาการถูกยอมรับทั้งสิ้น
ไม่ว่าจะเท่าเทียมกับมนุษย์หรือไม่ก็ตาม

เลิฟ – สาวสายโหด พละกำลังแข็งแกร่ง ผู้ภาคภูมิใจในความแข็งแรงของตัวเอง ทำทุกอย่างตามคำสั่งของวอลเลส

คณะปฏิวัติ – ต้องการสิทธิ์ที่จะเป็นอิสระจากมนุษย์ สิทธิ์ที่ไม่ต้องถูกตามล่า และใช้ชีวิตได้ตามปกติ ยิ่งไปกว่านั้น ยังมองว่าลูกของราเชลกับเด็คการ์ด คือสิ่งที่จะช่วยปลดปล่อยกลุ่มของตนออกจากการกดขี่ของมนุษย์โดยไม่ต้องหลบซ่อน

โจ – แม้จะเชื่อฟังคำสั่งของหัวหน้า แต่ลึกๆแล้วโจก็ต้องการการถูกยอมรับ ซึ่งจอยเข้ามาเติมเต็มตรงนี้ได้ดี จอยเป็นเพียง AI แต่จอยบอกโจเสมอว่าโจคือคนที่ใช่ โจคือคนที่แตกต่าง

อย่างไรก็ดี เมื่อเราดูหนังจนจบจะพบว่าชีวิตโจช่างน่าสงสาร

จอยผู้ตั้งชื่อให้โจ…ตลอดทั้งเรื่องดูเหมือนจะรักโจ และทำเพื่อโจจริงๆ แม้เราจะรับรู้ว่าเธอคือ AI แต่มันไม่เจ็บใจเท่ากับฉากโฆษณา AI ของจอยบนแผ่นป้ายขนาดยักษ์ ที่เรียกโจว่าโจ …ซึ่งเชื่อว่าเธอก็คงจะเรียกทุกคนที่ซื้อเธอไปว่า JO เพราะมันเข้ากับ JOI

…แค่ตัด I ออกไป เราก็พร้อมจะเชื่อว่าจอยรักโจ
(ที่ชื่อเต็มๆคือ KD – ตามด้วยรหัส)

ทั้งที่ แท้จริงแล้วทั้งหมดมันก็คือสิ่งที่ AI ประมวลผลออกมาแล้วว่าเราอยากจะได้ยิน ได้ฟัง ได้เห็นจอยทำอะไร

เด็คการ์ดผู้เป็นเสมือนพ่อในความคิดของโจ…หลังจากค้นพบความจริงเรื่องลูกของเด็คการ์ดสอดคล้องกับความจำของตัวเอง โจก็คงหวังลึกๆว่าเขาเป็นลูกคนหนึ่งของเด็คการ์ดกับราเชล

มนุษย์เทียมที่เกิดจากมนุษย์จริงๆ กับมนุษย์เทียมที่สามารถให้กำเนิดบุตรได้คนแรก และเป็นบุตรคนแรกแห่งปาฏิหารย์ …ทั้งหมดนี้ล้วนเป็นเบาะแส เพื่อให้โจออกตามหาความจริง

ออกตามหาเด็คการ์ด
ออกตามหาลูกครึ่งคนแรกในประวัติศาสตร์โลก
และท้ายที่สุดก็ต้องมาพบว่าความทรงจำของโจ
คือสิ่งที่ถูกสร้างขึ้นนั่นเอง

นอกจากโจจะไม่เหลือจอยแล้ว...
แม้แต่ชีวิตโจเอง ตั้งแต่ต้นก็ล้วนเป็นเรื่องหลอกลวง
เพราะความทรงจำของโจ แท้จริงแล้วเป็นของคนอื่น
และคนๆนั้นก็ใส่ความจำนี้ให้กับโจ
ก็อาจจะทำเพื่อให้โจมีเบาะแสในการตามหาตนจนเจอในท้ายที่สุดนั่นเอง

ซึ่งนั่นอาจจะเป็นเหตุผลที่ทำให้โจเกิดมา (พร้อมชุดความทรงจำแบบนี้ …เพื่อเป้าหมายแบบนี้)

เด็กที่ถูกเลือก? หรือ เด็กไม่ได้เลือก? 

เราจะเห็นว่าลูกของราเชลขังตัวเองอยู่ในห้อง
คอยสร้างความทรงจำให้มนุษย์เทียมมากมาย

การซ่อนเร้นแฝงกายจากสังคม ก็อาจจะเพื่อรอปลดแอกมนุษย์เทียม ตามที่คณะปฏิวัติต้องการ

แต่นั่นเป็นเพียงการต่อสู้เชิงสัญลักษณ์เท่านั้น
แม้คณะปฏิวัติจะบอกกับโจว่าทุกคนต่างก็อยากเป็นเด็กคนนั้น
แต่แท้จริงแล้ว เด็กคนนั้นไม่ได้เลือกอะไรด้วยตัวเองสักอย่าง

การจะปลดแอกสำเร็จหรือไม่
ไม่ได้เกี่ยวกับลูกของราเชลจะเกิดรึเปล่า

เพราะแท้จริงแล้วการเรียกร้องสิทธิ์ของมนุษย์เทียม
กับเด็กที่เกิดจากมนุษย์เทียมก็ไม่ได้เหมือนกันสักทีเดียว
(ลูกของราเชล ควรจะถือว่าเป็นลูกครึ่ง)

เพราะการกำเนิดของเด็กคนนี้ไม่ได้ถูกสังเคราะห์
ถูกตีตรารหัสไว้บนดวงตา
ถึงจะเป็นแบบนั้นคณะปฏิวัติก็มองว่าเด็กคนนี้คือสัญลักษณ์แห่งการปลดปล่อย

ช่างสอดคล้องกับโลกของเรา ที่หลายครั้งหลายครา
ผู้นำการเปลี่ยนแปลงที่เป็นตัวแทนของคนบางกลุ่ม
ก็ไม่ได้เหมือนกับคนในกลุ่มนั้นซะทีเดียว

ถ้ามองในแง่หนึ่ง
ราเชลนั้นแตกต่างจากมนุษย์เทียมคนอื่นตรงที่มีมดลูก
(ผมคาดเดาจากการคว้านท้องมนุษย์เทียมของวอลเลสนะครับ)

ในขณะที่ลูกของราเชล เกิดมาเหมือนมนุษย์ทุกประการ
จึงน่าจะถือเป็นมนุษย์จริงๆ มากกว่ามนุษย์เทียมที่สังเคราะห์ขึ้น

ทั้งนี้ทั้งนั้นถ้าย้อนกลับไปพิจารณาถึงเหตุที่ราเชลถือกำเนิดขึ้นมา
ก็อาจพูดได้ว่า เธอเกิดมาเพื่อให้มีลูกกับเด็คการ์ดอยู่แล้ว
โดยความตั้งใจของไทเรล (ผู้สร้างในภาคแรก) ที่สร้างมดลูกให้เธอ

และจากปากคำของวอลเลส รูปร่างหน้าตาของเธอก็น่าจะตรงสเปคเด็คการ์ด

ซึ่งการสร้างให้เด็คการ์ดตรงสเปคเธอ อาจจะไม่ยาก
เพราะรุ่นหลังๆก็ออกคำสั่งให้มนุษย์เทียมทำตามทุกคำสั่งได้ด้วยซ้ำ

ส่วนลูกของราเชลที่ถูกมองว่าเป็นเด็กแห่งปาฏิหารย์
เด็กที่ถูกเลือก

จริงๆแล้วเด็กไม่ได้เลือกเองด้วยซ้ำ แต่ผู้ใหญ่ในหมู่มนุษย์เทียมนี่แหละที่เป็นคนเลือกให้ ว่าจะเอาลูกราเชลมาเป็นสัญลักษณ์

ชีวิตเราเกิดมาเพื่ออะไร?

หลายครั้งหลายคราวชีวิตเรา
ดูเหมือนมีอิสระกว่ามนุษย์เทียมในหนัง
แต่มันก็มีกรอบบางๆคั่นอยู่

เพราะบางครั้งเราก็ต้องทำอะไรที่เราไม่อยากทำ
เช่น ทำตามคำสั่ง/คำพูดของคนอื่น/กรอบของสังคม

หรือเราอาจจะเพลิดเพลินกับชีวิตไปวันๆ
เหมือนตอนที่โจอยู่กับจอย

หรือเราอาจจะค้นหาความหมายของชีวิต
เหมือนตอนที่โจไปหาเด็คการ์ด

และเมื่อเราค้นพบความหมายของชีวิต
เราอาจจะเป็นเหมือนโจในตอนท้าย
ที่ปลงตกกับทุกสิ่ง

เพราะชีวิตนี้อาจจะไม่มีอะไรจริงเลย
จอยที่เคียงข้างมาตลอดก็ไม่จริง
ความทรงจำที่ตนมีก็ไม่จริง
(มองอีกแง่คือตัวตนของโจก็ไม่จริง)

เมื่อปลงตกได้หมดแล้ว
ก็เหลือเพียงแต่ว่าชีวิตนี้เราต้องการอะไร
เราเกิดมาเพื่ออะไร

สำหรับโจ
โจคงคิดว่าการช่วยเด็คการ์ด
ให้ได้พบหน้าลูกที่แท้จริง
คือสิ่งที่ทำให้โจเกิดมา
(เพราะมีชุดความทรงจำของลูกเด็คการ์ดในหัว)

โจจึงได้เสี่ยงเข้าช่วยชีวิตเด็คการ์ด
แทนที่จะฆ่า เหมือนที่คณะปฏิวัติคิด

และแม้จะทำให้โจตาย
แต่นั่นก็ดูเป็นสิ่งสุดท้ายในชีวิต
ที่โจได้ทำอย่างมีความหมาย

ซึ่งคณะปฏิวัติคงคิดว่าเป้าหมายของชีวิต
คือการปลดแอกตนเองและเผ่าพันธุ์ให้เท่าเทียมมนุษย์

บางทีการดูหนังเรื่องนี้จบ
มันก็น่าย้อนกลับมาถามตัวเองว่า

ชีวิตเราเกิดมาเพื่ออะไร มีเป้าหมายที่จะทำอะไร